تاریخ‌نگاریِ ایرانیِ ترجمه:
طرحی اولیه و مبانیِ معرفت‌شناختیِ آن
چکیده
مقالة حاضر درصدد است تا با اتکا بر تاریخ‌نگاریِ ایرانی و تلفیق آن با مسائل اساسی در مطالعات ترجمه، به ارائه‌ای طرحی اولیه از «تاریخ‌نگاریِ ایرانیِ ترجمه» اقدام کند. پس از مقدمه‌ای کوتاه، اهمیت، رسالت و نقطۀ آغازِ «تاریخ‌نگاری ایرانی ترجمه» تشریح می‌گردد. سپس، تلاش می‌شود تا با ارجاع به دستگاهِ نظریِ جواد طباطبایی، مبانی تاریخ‌نگارانۀ آن در جهت تحکیم مبانیِ معرفت‌شناختیِ «تاریخ‌نگاری ایرانی ترجمه» به خدمت گرفته شود. در این راستا، مبانی تاریخ‌نگارانۀ دستگاهِ نظریِ طباطبایی، از جمله رویکردِ وی به تاریخ‌نویسیِ ایران، تاریخِ پایه‌ای، ایران به‌مثابة «مشکل»، آگاهی ملّی و ایدۀ «ایرانِ بزرگِ فرهنگی» شرح داده شده و در نسبت با «تاریخ‌نگاری ایرانی ترجمه» بسط داده می‌شود. سرانجام، این طرح به‌عنوان نمونه‌ای از گذر از اروپا‌محوری حاکم بر مطالعات (تاریخی) ترجمه و تدوین رویکردهای بومی در ایران به خواننده عرضه می‌شود. این طرح با تأکید بر «ترجمه در ایران» و «ترجمۀ ایران» می‌تواند در بررسی تاریخِ عمل و نظریۀ ترجمه در ایران یاری‌رسان بوده و با تبیین نسبت بین تاریخ ترجمه و تاریخ اندیشه، پرتوی بر تحولات فکری-تاریخی ایران‌زمین بیفکند. همچنین، «تاریخ‌نگاری ایرانی ترجمه» با تمرکز بر صورت‌بندیِ معرفت‌شناختیِ نسبتِ «ترجمه» و «ایران»، قادر است نظریه‌پردازی ایرانی دربارۀ ترجمه را ممکن کرده و در مقام پیش‌قراول «مطالعات ترجمۀ ایرانی» عمل کند.
واژه‌های راهنما: تاریخ‌نگاری ایرانی، تاریخ‌نگاری ترجمه، ترجمۀ ایران، معرفت‌شناسی
مراجع
جهاندیده، سینا (1400). درآمدی بر تبارشناسی ترجمه در ایران. فصلنامۀ مترجم، (73)، 86–74.
رضائیان دلوئی، محمدرضا (1401). نقشۀ توسعۀ مطالعات ترجمۀ بومی در ایران. مطالعات ترجمه، 20(2)، 148–133.
طباطبایی، جواد (1397). تأملی دربارۀ ایران: جلد نخست: دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط ایران با ملاحظات مقدماتی در مفهوم ایران. (چاپ سوم). تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1398). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران: گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران. (چاپ دوازدهم). تهران: کویر.
طباطبایی، جواد (1399). تأملی دربارۀ ایران: جلد دوم: نظریۀ حکومت قانون در ایران. بخش نخست: مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی. (چاپ سوم). تهران: مینوی خرد.
Atefmehr, Z., & Farahzad, F. (2021). A method for microhistorical translation/translator research: With a focus on the Iranian context. Translation Studies Quarterly, 19(2), 55–71. https://doi.org/20.1001.1.17350212.1400.19.2.6.0
Azadibougar, O. (2010). Translation historiography in the Modern world: Modernization and translation into Persian. Target, 22(2), 298–329. https://doi.org/10.1075/target.22.2.06aza
Bandia, P. F. (2006). The impact of postmodern discourse on the history of translation. In G. L. Bastin, & P. F. Bandia (Eds.), Charting the future of translation history (pp. 45–58). University of Ottawa Press.
Cheng, E. K.-M. (2012). Historiography: An introductory guide. Continuum.
D'hulst, L. (2010). Translation history. In Y. Gambier, & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies (Vol. 2, pp. 397–405). John Benjamins.
Hermans, T. (2012). Response. Translation Studies, 5(2), 242–245. https://doi.org/10.1080/14781700.2012.663618
Italiano, F. (2016). Translation and geography. Routledge.
Kosso, P. (2009). Philosophy of historiography. In A. Tucker (Ed.), A companion to the philosophy of history and historiography (pp. 9–25). Wiley-Blackwell.
Rundle, C. (2011). History through a translation perspective. In A. Chalvin, A. Lange, & D. Monticelli (Eds.), Between cultures and texts: Itineraries in translation history/Entre les cultures et les textes: Itinéraires en histoire de la traduction (pp. 33–43). Peter Lang.
Rundle, C. (2020). Historiography. In M. Baker, & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopedia of translation studies (3rd ed., pp. 232–237). Routledge.
Santoyo, J.-C. (2006). Blank spaces in the history of translation. In G. L. Bastin, & P. F. Bandia (Eds.), Charting the future of translation history (pp. 11–43). University of Ottawa Press.
Susam-Sarajeva, Ş. (2002). A 'multilingual' and 'international' translation studies? In T. Hermans (Ed.), Crosscultural transgressions: Research models in translation studies II. Historical and ideological issues (pp. 193–207). St. Jerome.
Tucker, A. (2009). Introduction. In A. Tucker (Ed.), A companion to the philosophy of history and historiography (pp. 1–6). Wiley-Blackwell.
Tymoczko, M. (2014). Reconceptualizing Western translation theory: Integrating non-Western thought about translation. In T. Hermans (Ed.), Translating others (Vol. 1, pp. 13–32). Routledge.
Vega, M., & Pulido, M. (2013). The history of translation and of the theory of translation in the context of translation studies. MonTI, 5, 39–70. https://doi.org/10.6035/MonTI.2013.1
Wakabayashi, J. (2012). Japanese translation historiography: Origins, strengths, weaknesses and lessons. Translation Studies, 5(2), 172–188. https://doi.org/10.1080/14781700.2012.663600
Downloads
چاپ‌شده
Versions
- 2023-02-17 (6)
- 2023-02-17 (5)
- 2023-02-17 (4)
- 2023-02-17 (3)
- 2023-02-17 (2)
- 2023-01-23 (1)
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
DOR
مجوز
Copyright Licensee: Iranian Journal of Translation Studies. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution–NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0 license).
