بررسی نحوۀ بیان مجهول در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم

چکیده

در این پژوهش به منظور بررسی عوامل مؤثر در ایجاد تنوع در برگردان از ساخت مجهول عربی به فارسی، پنجاه ترجمه فارسی از قرآن کریم در دو سطح تحلیل صورت و تحلیل علت مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته ‌است. این پژوهش نشان می‌دهد به لحاظ تحلیل صورت عامل تنوع واژگانی و امکان انتخاب، عامل امکان تغییر جهت (معلوم و مجهول) و نیز امکان تغییر زمان سه عامل اساسی در عدم اتفاق نظر مترجمین در برگردان مجهول در فارسی شده ‌است. به لحاظ تحلیل علت نیز سه عامل تحول درزمانی بیان مجهول در فارسی، بافت موقعیتی و نگرش (برداشت) مترجم سبب عدم اتفاق نظر در ترجمه فارسی قرآن کریم شد‌ه ‌است. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد وجود فعل‌هایی با سبک متعدد در افعال مرکب فارسی و همچنین حضور توأم واژه‌های قرضی عربی و معادل فارسی آنها به عنوان جزء غیرفعلی در افعال مرکب نیز از جمله عواملی است که در ‌ایجاد صورت‌های متنوع در ترجمه‌های قرآن کریم دخیل می‌باشد. این پژوهش نشان داد که به لحاظ تحول درزمانی برخی از ساخت‌هایی که در فارسی دری مرسوم بوده است مانند حفظ اسم مفعول «کرده» که در نمونه‌هایی چون «خراب کرده شد» رایج بود‌ه، منسوخ شد‌ه‌است و در ایجاد اختلاف نظر بین مترجمین بی‌تأثیر نیست. با ثابت نگه داشتن عامل تحول درزمانی و عامل مترجم در این پژوهش مشخص شد که بافت نیز در ایجاد تنوع مؤثر است. با ثابت نگاه داشتن زمان (ترجمه‌های اخیر) و بافت موقعیتی (هر یک از آیات جداگانه) مشخص شد که برداشت شخصی مترجم و انطباق آن با ساخت فارسی مناسب علت دیگری برای این تنوع است.