نقش ترجمه در احیای شاهنامه‌نگاری در قرن سوم و چهارم هجری
چکیده
سابقۀ شاهنامه‌نگاری و شاهنامه‌سرایی که از تجلی‌های ادبیات حماسی در میان فارسی‌زبانان است، به عهد هخامنشیان بازمی‌گردد. پس از حملة اعراب، تمایل به شاهنامه‌نگاری و شاهنامه‌سرایی در قرن‌های سوم و چهارم هجری مجدداً احیا گردید که نتیجۀ آن، شکوفایی مجدد نگارش و سرایش متون حماسی به فارسی و احیای هویت ایرانی بود. هدف این مقاله پرداختن به نقش ترجمۀ فارسی در شاهنامه‌نگاری و نگارش شاهنامه‌های منثور است. مقاله برای دست یافتن به تحلیلی بهتر از شرایط، بخش کوچکی از ترمینولوژی و جامعه‌شناسی پیر بوردیو را نیز به کار گرفته است. در این پژوهش، کارایی نظریۀ بوردیو از آن جهت است که این نظریه، نویسندگان، مترجمان و دیگر عوامل مؤثر در ترجمه و نگارش را در یک میدان در نظر می‌گیرد و با تعریف چند نوع سرمایه، تولید محصولات فرهنگی و شکل‌گیری آثار ادبی را در چارچوب رقابت‌ها و انگیزه‌های اجتماعی عاملین و در میدان تعریف شده در نظر می‌گیرد. بررسی‌های به عمل آمده در این پژوهش بدین نتیجه رسیده که در قرن‌های سوم و چهارم هجری، ترجمه نقش قابل‌اعتنایی در شاهنامه‌نگاری داشته است، چراکه نخبگان جامعة آن روز، برای افزایش سرمایه فرهنگی و ملی خود، بر روی تولید کالای فرهنگی به زبان فارسی‌سرمایه‌گذاری می‌کردند تا آن را در میدان به قدرت بدل کنند.
کلمات راهنما:
سرمایة فرهنگی, سرمایة نمادین, شاهنامه‌نگاری, فارسی نومراجع
آذرنوش، آ. (1385). چالش میان فارسی و عربی. تهران: نشر نی.
الثامری، ا. ذ. (2001). علم در عصر سامانی، تاریخ فرهنگی خراسان و ماوراءالنهر در قرن سوم و چهارم هجری قمری. ترجمۀ مطرقی، ع. (1383). مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
بهار، م. ت. (1390). سبک‌شناسی. تهران: انتشارات زوار.
حسینی، م. ر. (1395). سیر تطور واژه‌گزینی اصطلاحات حقوقی در زبان فارسی نو. مطالعات واژه‌گزینی. شماره اول. زمستان 1395. 178–161.
خالقی مطلق، ج. (الف) (1390). حماسه. فردوسی و شاهنامه‌سرایی، برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 24–3.
خالقی مطلق، ج. (ب) (1390). شاهنامه سرایی در ایران. فردوسی و شاهنامه‌سرایی، برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 35–25.
دهقانی، م. (1394). تاریخ و ادبیات ایران (3) (شاهنامه ابومنصوری). تهران: نشر نی.
زرین‌کوب، ع. (1336). دو قرن سکوت. تهران: مهرگان.
سعیدی، م. معاذاللهی، پ. (1394). سنت ترجمه در عصر ایلخانان و تیموریان. تهران: نشر قطره.
صادقی، ع. ا. (1357). تاریخ زبان فارسی. تهران: دانشگاه آزاد ایران.
کرشاسپ چوکسی، ج. (1997) ستیز و سازش، زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده‌های اسلامی. ترجمۀ میرسعیدی، ن. (1381). تهران: ققنوس.
هروی، ج. (1382). تاریخ سامانیان، عصر طلایی ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر
Baker, M. (2001). Arabic Tradition. in Baker, M. (ed). Routledge Enclyclopedia of Translation Studies. New York: Routledge.
Bourdieu, P., & Johnson, R. (1993). The field of cultural production: Essays on art and literature. New York: Columbia University Press.
Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. In Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. New York: Greenwood Press. 241–258.
Chronology of Iranian History, Part 1. (2020). In E. Yārshāter (Ed). Encyclopædia Iranica. Retrieved from Iranica Online. http://www. Iranica online .org/ pages/chronology-1.
Even-Zohar, I. (2004). The Position of Translated Literature Within The Literary Polysystem. In L. Venuti (Ed), The Translation Studies Reader. New York: Routledge. 162–168.
Hosseini, M.R. & Farahzad, F. (2020). Self-translation of Avicenna. Translation Studies. Volume 18, Number 69, Spring 2020. 61–76.
Hosseini, M.R. (2020). Translation Movement in the Samanid Era and its Position in Literary Polysystem of the Age. PhD Dissertation in Translation Studies. Allameh Tabataba’i University. Unpublished.
Roman, J. (1959) On Linguistic Aspects of Translation. In: Venuti, L., Ed. The Translation Studies Reader, Routledge, London, 113–118.
Moore, R. (2008). Capital. In Grenfell, M. (Ed). Pierre Bourdieu Key Concepts (2nd Ed.). Routledge. 98–113.
Pym, A. (1998). Method in Translation History. Manchester: St Jerome Publishing.
Downloads
چاپ‌شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
DOR
مجوز
Copyright Licensee: Iranian Journal of Translation Studies. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution–NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0 license).
